Crannberry Tablet

[NeverGiveUp]

Kranberi (Vaccinium macrocarpon) meyveleri ülkemizde yetişmiyor, ancak meyveleri ‘Amerikan üzümü’ adı altında ülkemizde bazı baharatçılarda satılıyor.
Ayrıca eczanelerde kapsül halinde de pazarlanıyor. Amerika ve Avrupa’da bilhassa bayanların idrar yolu enfeksiyonlarının gerek tedavisi ve gerekse önlenmesinde tercih edilen güvenilir bir bitkisel ürün. Gerek meyve suyu gerekse de kapsül halinde kullanılıyor. Daha önce de etki şekli hakkında bazı açıklayıcı bilgiler aktarmıştım, hatırlarsanız!

BAKTERİLERİ ÖLDÜRÜYOR

Meyvelerin kırmızı rengini veren proantosiyanidinler (kondanse tanenler) koli basilinin idrar kesesi çeperine yerleşmesini önlerken, diğer bileşeni olan meyve şekeri (fruktoz) ile birlikte bakterileri öldürücü etki göstermektedir. Kranberinin gerek deneysel ve gerekse klinik olarak ispatlanan bu etkisinin haricinde, ülsere neden olan helikobakter mikroorganizmasının (Helicobacter pylori) mide cidarına yapışmasını engellediği ve grip virüsünün gelişimini durdurduğu şeklindeki bazı bulgular henüz tam olarak doğrulan-mamış.

Hamile ve emziren annelerde ilaç kullanılması genellikle tavsiye edilmez. Peki bu dönemde idrar yolu sorunları ortaya çıkarsa ne yapmalı?

Kranberi meyvelerinin bence en dikkati çekici özelliklerinden biri hamileler ve emziren annelerde idrar yolu enfeksiyonlarının önlenmesi ve tedavisi amacıyla sıklıkla kullanılması. Bildiğiniz gibi hamilelik sırasında dölüte ve emzirme döneminde bebeğe zarar verebileceği için ilaçların büyük bir kısmının kullanımından kaçınılmaktadır. 2004 yılında yayınlanan ve Norveç’te 400 hamile kadın arasında yürütülen bir anket çalışmasında, hamilelik döneminde en çok kullanılan bitkisel ürünün ‘kranberi’ olduğu tespit edilmiş.

ABARTMAZSANIZ RİSK YOK

Şüphesiz, su dahil hiçbir seyin tamamen güvenilir olduğunu söyleyemeyiz. Diğer taraftan hamile ve emziren annelerdeki söz konusu etkilerin tespit edilmesine yönelik ayrıntılı klinik çalışma yapılabilmesi de etik olarak mümkün değil. 2008 yılında yayınlanan bir çalışmada, kranberi ile ilgili mevcut tüm bilimsel nitelikte etkinlik ve risk verilerinden yararlanılarak hamile ve emziren annelerdeki güvenilirliği incelenmiş. Sonuç olarak kullanılan kranberi (meyve suyu veya kapsülü) miktarını abartmamak koşuluyla herhangi bir riskin söz konusu olmayacağı ileri sürülüyor. Risk olarak tespit edebildiğim tek uyarı, günde 3-4 litreden fazla meyve suyu içilmesi halinde böbrek taşı oluşumuna yol açabileceği şeklinde. Zaten bu kadar çok miktar içilmesi mümkün değil!

İDRAR YOLU ENFEKSİYONLARI

Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu vakalarının önemsenmemesi ve tedavi edilmemesi durumunda böbrek kaybı kaçınılmaz olabiliyor. Bu risk kadınlarda çok daha yüksek bir olasılıkla ortaya çıkıyor. Güncel ilaç tedavisi, enfeksiyona yol açan mikroorganizmaların yok edilmesi amacıyla antibiyotiklerin kullanılmasına dayanıyor. Ancak bilinçsiz bir şekilde gelişigüzel ve sıklıkla antibiyotik kullanımı yarardan ziyade zarar verebiliyor.

KRANBERİ

Antibiyotiğin olası yan etkileri dışında en önemli zarar, antibiyotiklere dirençli mikroorganizma tiplerinin gelişmesi ki bir müddet sonra kullanılan antibiyotik etkisiz hale geliyor. Bir diğer önemli husus ise vücuttaki sağlığımız için yararlı olan bakterileri (laktik bakteriler) öldürmesi. Yapılan bir çalışmada, idrar yolu enfeksiyonlarında sık sık verilen bir antibiyotik olan siprofloksasin’in beş gün kullanılmasıyla bağırsaklardaki yararlı bakterilerin üçte birinin tahrip olduğu ve hatta bunlardan bazılarının altı aylık takip süresince antibiyotik kullanımı öncesindeki seviyesine ulaşamadığı gözlenmiş.

Yazılarımı takip edenler, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarında gelişigüzel antibiyotik kullanımı yerine akılcı bir “kriz yönetimi” planı uygulanmasını önerdiğimi bilir. Türkiye’de yetişen bir bitki olmamasına rağmen kranberi artık ülkemizde de tanınıyor. Gördüğüm kadarıyla marketlerde ismiyle ilgili ortaya çıkan karışıklık da önemli ölçüde giderilmiş. Bitkinin meyvelerinde bulunan proantosiyanidinlerin koli bakterisinin idrar kesesine yapışmasını engelleyerek burada çoğalmasını önlediği deneysel olarak ortaya konulmuş. ABD’de kadınların idrar yolu enfeksiyonlarından korunmak için kranberi meyvesinin suyunu sıklıkla tükettiği çeşitli kaynaklarda yer alıyor. Yaygın kullanılmasına karşılık bu konuda yapılmış yeterli kapsamda ve nitelikte klinik çalışma bulunmadığı bildiriliyor.

ABD’de yapılan ve geçen ocak ayında yayımlanan klinik bir çalışmanın sonuçları bu konuda akıllları biraz karıştırıyor. Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu dışında herhangi bir sağlık sorunu bulunmayan sağlıklı 319 kolej öğrencisi genç kıza idrar yolu enfeksiyonu teşhisi konulduktan sonra günde iki defa yaklaşık 250 mililitre (iki büyük su bardağı) kranberi meyve suyu verilmiş (yani toplam dört bardak). Boş ilaç grubuna da başka bir meyve suyu verilmiş. Kranberi suyunun etkili bileşen miktarı da analiz edilmiş (her iki bardakta 112 mg). Uygulama altı ay sürdürülmüş. Süre sonunda gönüllülerde üriner enfeksiyonun tekrarlama oranları karşılaştırılmış. Ancak kranberi meyve suyu verilen grupla yalancı meyve suyu verilen grup arasında belirgin bir farklılık görülmemiş. Çalışma sonucunda “kranberi meyve suyunun” genç kadınlarda tekrarlayan idrar enfeksiyonlarında etkili olmadığı sonucuna varılmış.

Diğer taraftan, İngiltere’de yürütülen bir başka çalışmanın sonuçları ise tamamen farklı. Son bir yıl içerisinde idrar yolu enfeksiyonu tedavisinde en az iki antibiyotik uygulanmış 45 yaş üzerinde 137 gönüllü kadın iki gruba ayrılarak, altı ay süreyle bir gruba günde 500 mg kranberi özütü taşıyan kapsül, diğer gruba ise 100 miligram trimetoprim (idrar yolu enfeksiyonlarında kullanılan bir ilaç etken maddesi) taşıyan tablet verilmiş. Süre sonunda yine idrar yolu enfeksiyonlarında tekrarlama oranı değerlendirmeye alınmış. Kranberi özütünün kuvvetli bir antimikrobiyel ilaç olan trimetoprim kadar kuvvetli etkisi bulunduğu, buna karşılık yan etkisi bakımından kranberinin çok daha güvenilir olduğu sonucuna varılmış.

KULLANILAN ÜRÜNLER FARKLI

Bu iki çalışmanın sonuçları aklınızı karıştırmış olabilir. Öncelikle her iki çalışma farklı yaş grupları üzerinde yürütülmüş. Ayrıca kullanılan ürün tipleri farklı; ilki meyve suyu, diğeri meyve özütü. Ama ben her zaman bitki özütlerinin daha etkili olduğunu, bir tedavi uygulanacaksa mutlaka ama mutlaka uygun kalitede bitki özütünden hazırlanan ilaç şeklinin kullanılması gerektiğini ifade ederim.

Prof. Dr. Erdem YEŞİLADA